با وقوع هر فاجعه از سوی شورشیان طالب، داعش، حقانی و دیگر گروه ها، رسانه ها و شبکه های اجتماعی دست به نشر و باز نشر خبر آن (گاهی به بدترین شکل) می زنند. به این ترتیب، شعاع فاجعه و تاثیرات آن به سرعت در سراسر کشور و حتا فرای مرزها گسترش می یابد.
بدون شک چرخش اطلاعات و دسترسی به آن، از حقوق بنیادین شهروندی است؛ اما باید دید که در عمل چقدر چنین عبارت حقوقی، قابلیت انجام پذیری دارد؛ به ویژه این که یک جامعه در شرایط جنگی به سر ببرد.
کارگزاران جامعه مدنی به تبع از حامیان بین المللی همواره مخالف "سانسور" معلومات هستند و غالبا بر سر این موضوع هیچ استثنائی را نمی پذیرند. اما آیا واقعا ما به عنوان شهروندان افغانستان به همه معلومات لازم دسترسی داریم؟ یا فقط اخبار حملات انفجاری و اطلاعات ناکارآمد (آشغال) به چرخش می افتند و بیش از آن چه نیاز داشته باشیم به دست ما می رسند؟
هدف از این نوشته، توجه کارگزاران رسانه به "مدیریت اطلاعات" است، "نه سانسور و کتمان اطلاعات". آنچه به عنوان "مدیریت بحران از طریق رسانه" در غرب شناخته می شود، مغایرتی با چرخش آزاد معلومات ندارد. کشورهای غربی نیز در شرایط دشوار، تلاش می کنند تا با مدیریت اطلاعات اول از همه، از افزایش بحران جلوگیری کنند و بعد تنش به وجود آمده در جامعه را فرو بنشانند و به این ترتیب روان جامعه را تا حد ممکن "سالم" نگه دارند.
دولت های غربی برای چنین امری، "کدهای رفتاری" مشخصی را برای رسانه ها تنظیم کرده اند؛ به ویژه وقتی کشوری در شرایط بحرانی قرار می گیرد. بر اساس این کدها، رسانه ها به عنوان مثال از گمانه زنی درباره هویت، قومیت، زبان و مذهب فرد مهاجم خودداری می کنند. حتا اگر هویت فرد برای پولیس و نیروهای امنیتی مشخص باشد، باز هم رسانه ها تا فروکش کردن تنش، اجازه نشر آن را ندارند.
به عنوان مثال، در واقعه تجاوز و دست درازی گروهی به هزار زن در شب سال نو 2015 در شهر کلن آلمان، رسانه ها تا مدتی اجازه نداشتند تا درباره هویت افراد مهاجم خبر نشر کنند؛ اگر چنان می شد، فضای اجتماعی آلمان دچار پیشفرض بر ضد مهاجران تازه وارد می گردید و ممکن بود فاجعه ابعاد جدید بگیرد.
مثال دیگر، تظاهرات بزرگ دانشجویی است که در سال 2012 در شهر "کبک" کانادا انجام شد. این تظاهرات حدود 100 روز طول کشید و بیش از 185 هزار دانشجو اشتراک کردند، اما رسانه ها و خبرگزاری های غربی بسیار اندک درباره آن اطلاعرسانی کردند.
و مثال دیگر، شورش چپی های آلمان هنگام برگزاری "گروه بیست" در شهر هامبورگ در سال 2017 است. درگیری تا حدی شدید بود که برخی از افسران پولیس آن را به "جنگ خیابانی" تشبیه کردند. در این درگیری ها حدود 500 نیروی پولیس زخمی شدند و تظاهرکنندگان شعار می دادند: "به جهنم خوش آمدید". اما واکنش و نوع برخورد رسانه ها در قبال چنین واقعه ای تامل برانگیز است. باز هم مدیران بحران و کارگزاران رسانه ها، به جای "دراماتیک ساختن فضا"، "به جای هیجان دادن"، فقط سعی کردند به آن به عنوان یک واقعه خبری ساده بپردازند.
این همان نکته ای است که در شرایط کنونی افغانستان می توان با آن به تقابل با "تروریزه کردن جامعه" پرداخت. تنظیم "کدهای رفتاری" برای رسانه ها و موظف ساختن آنها به رعایت نکات اساسی در شرایط بحران می تواند، تا حدی روان جامعه را آرام نگهدارد. به عنوان مثال، رسانه ها موظف شوند که در هر نوبت خبری، فقط یک بار و آن هم دو دقیقه به یک فاجعه تروریستی بپردازند نه بیشتر. به این ترتیب، هم از "سانسور" جلوگیری می شود هم از تبدیل شدن ناخودآگاه رسانه ها به "ماشین تبلیغاتی تروریست ها"!
برای تروریست ها بازنشر فاجعه، مهمتر و کارآمدتر از خود فاجعه است. در یک حمله انتحاری پیچیده، ممکن است یک صد نفر کشته شوند؛ اما باز نشر خبر چنین واقعی، روح و روان میلیون ها شهروند افغانستان را خدشه دار و دچار رعب و وحشت می کند. در واقع شورشیان با گسترش خبر حمله شان می توانند از یک سو بین هوادارن خود اعتباری کسب کنند و دست به سربازگیری بزنند؛ از سوی دیگر، می توانند روحیه عمومی جامعه را خدشه دار و ضعیف گردانند. علاوه بر این، تشدید خبر فاجعه عملا به تضعیف روحیه نیروهای امنیتی حکومت منجر می شود.
در شرایط جنگی، باز نشر خبر یک واقعه تروریستی، چیزی غیر از "پروپاگاند" به نفع گروه های شورشی نیست. این مقاله در روزنامه راه مدنیت